Wiek XVII - stulecie wojen
Po śmierci Zygmunta Augusta, wyboru nowego monarchy dokonywano zawsze drogą wolnej elekcji, ale dwukrotnie ofiarowano koronę członkom tej samej dynastii: Wazom (Zygmunt III i synowie Władysław IV i Jan Kazimierz; potomkowie Katarzyny Jagiellonki i Jana księcia Finlandii) oraz Wettinom ( August II Mocny i syn August III).
Po długiej pierwszej elekcji, lecz krótkich rządach Henryka Walezego, szlachta przywiązana do dynastii jagiellońskiej wybrała królową - Annę Jagiellonkę, siostrę Zygmunta Augusta, a następnie zadecydowała o jej wyborze małżonka, którym został książę Siedmiogrodu - Stefan Batory. W wyniku zwycięskiej wojny z Rosją w latach 1579 - 1582, król zdobył Inflanty i ziemię połocką (pokój w Jamie Zapolskim, r.1582), i przekonał się o konieczności reformy wojskowej, czego początek uczynił, tworząc zalążek armii zawodowej - dwutysięczną piechotę wybraniecką. Potrzeba funduszy na cele wojenne skłoniła monarchę do posunięcia niebezpiecznego w skutkach - zgody na przejęcie opieki nad lennem pruskim (z powodu choroby elektora) przez brandenburską linię Hohenzollernów.
Panowanie Wazów wypełniły wojny z Rosją, Szwecją i Turcją. Towarzyszyły im trudności wewnętrzne, spowodowane walką pomiędzy średnią szlachtą a magnaterią o nowy kształt ustrojowy państwa, a także królewskimi inicjatywami wzmocnienia władzy centralnej. Po oprotestowaniu (r. 1606) przez izbę poselską królewskiego projektu reformy skarbu i wojska, Zygmunt odrzucił projekt przepisów wykonawczych do konfederacji warszawskiej z r.1573. Wywołało to rokosz, czyli bunt szlachty przeciw królowi, zakończony klęską rokoszan pod Guzowem w r. 1607. Uległość króla wobec magnaterii wciągnęła Polskę w awanturę polityczną, tzw. Dymitriadę, czyli próbę osadzenia na tronie rosyjskim polskiego kandydata. Wywołało to wojnę z Rosją, której pierwszy etap zakończył się korzystnym dla Litwy rozejmem w Dywilinie (r. 1419), jako, że wróciła doń ziemia smoleńska, czernihowska i siewierska. Nabytki te potwierdził pokój w Polanowie, w r. 1632. Rosja dążąc do odzyskania strat, skorzystała z powstania Kozaków (1648 - 1658) jakie zorganizował przeciwko Rzeczpospolitej Bohdan Chmielnicki. Po klęsce polskiej pod Batohem (r. 1652) Rosja zawarła z Kozakami ugodę w Perejasławiu (r. 1654), na mocy której przyłączono doń Ukrainę naddnieprzańską. Wywołało to kolejny konflikt polsko - rosyjski, lecz mimo sukcesów (Wilno, Grodno, Smoleńsk, r. 1655), Rosja przerwała ofensywę ze względu na szwedzki najazd na Polskę. Pomimo konfliktu z Polską nie chciała dopuścić do dalszego wzmocnienia Szwecji nad Bałtykiem. Kiedy w r. 1660 wojnę wznowiono, hetman Jerzy Lubomirski po zwycięstwie pod Połonką i Cudnowem odzyskał prawie całą Ukrainę. Jednak ze względu na trudności finansowe, Rzeczpospolita w r. 1667 zmuszona była zawrzeć z Rosją rozejm w Andruszowie, (potwierdzony pokojem K. Grzymułtowskiego w r. 1686) godząc się na podział Ukrainy
Po śmierci Zygmunta Augusta, wyboru nowego monarchy dokonywano zawsze drogą wolnej elekcji, ale dwukrotnie ofiarowano koronę członkom tej samej dynastii: Wazom (Zygmunt III i synowie Władysław IV i Jan Kazimierz; potomkowie Katarzyny Jagiellonki i Jana księcia Finlandii) oraz Wettinom ( August II Mocny i syn August III).
Po długiej pierwszej elekcji, lecz krótkich rządach Henryka Walezego, szlachta przywiązana do dynastii jagiellońskiej wybrała królową - Annę Jagiellonkę, siostrę Zygmunta Augusta, a następnie zadecydowała o jej wyborze małżonka, którym został książę Siedmiogrodu - Stefan Batory. W wyniku zwycięskiej wojny z Rosją w latach 1579 - 1582, król zdobył Inflanty i ziemię połocką (pokój w Jamie Zapolskim, r.1582), i przekonał się o konieczności reformy wojskowej, czego początek uczynił, tworząc zalążek armii zawodowej - dwutysięczną piechotę wybraniecką. Potrzeba funduszy na cele wojenne skłoniła monarchę do posunięcia niebezpiecznego w skutkach - zgody na przejęcie opieki nad lennem pruskim (z powodu choroby elektora) przez brandenburską linię Hohenzollernów.
Panowanie Wazów wypełniły wojny z Rosją, Szwecją i Turcją. Towarzyszyły im trudności wewnętrzne, spowodowane walką pomiędzy średnią szlachtą a magnaterią o nowy kształt ustrojowy państwa, a także królewskimi inicjatywami wzmocnienia władzy centralnej. Po oprotestowaniu (r. 1606) przez izbę poselską królewskiego projektu reformy skarbu i wojska, Zygmunt odrzucił projekt przepisów wykonawczych do konfederacji warszawskiej z r.1573. Wywołało to rokosz, czyli bunt szlachty przeciw królowi, zakończony klęską rokoszan pod Guzowem w r. 1607. Uległość króla wobec magnaterii wciągnęła Polskę w awanturę polityczną, tzw. Dymitriadę, czyli próbę osadzenia na tronie rosyjskim polskiego kandydata. Wywołało to wojnę z Rosją, której pierwszy etap zakończył się korzystnym dla Litwy rozejmem w Dywilinie (r. 1419), jako, że wróciła doń ziemia smoleńska, czernihowska i siewierska. Nabytki te potwierdził pokój w Polanowie, w r. 1632. Rosja dążąc do odzyskania strat, skorzystała z powstania Kozaków (1648 - 1658) jakie zorganizował przeciwko Rzeczpospolitej Bohdan Chmielnicki. Po klęsce polskiej pod Batohem (r. 1652) Rosja zawarła z Kozakami ugodę w Perejasławiu (r. 1654), na mocy której przyłączono doń Ukrainę naddnieprzańską. Wywołało to kolejny konflikt polsko - rosyjski, lecz mimo sukcesów (Wilno, Grodno, Smoleńsk, r. 1655), Rosja przerwała ofensywę ze względu na szwedzki najazd na Polskę. Pomimo konfliktu z Polską nie chciała dopuścić do dalszego wzmocnienia Szwecji nad Bałtykiem. Kiedy w r. 1660 wojnę wznowiono, hetman Jerzy Lubomirski po zwycięstwie pod Połonką i Cudnowem odzyskał prawie całą Ukrainę. Jednak ze względu na trudności finansowe, Rzeczpospolita w r. 1667 zmuszona była zawrzeć z Rosją rozejm w Andruszowie, (potwierdzony pokojem K. Grzymułtowskiego w r. 1686) godząc się na podział Ukrainy
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz